Ngày xưa đã lâu lắm rồi từ ngày còn bé chúng tôi sinh ra và lớn lên trong một ngôi nhà do ông nội tôi xây năm 1937 từ thời Pháp.
Ngôi nhà hai tầng được xây theo kiến trúc của Pháp, nghĩa là cũng mái ngói chìa ra bằng những con sơn gỗ lim, trần vôi rơm cách nhiệt, cửa sổ trấn song sắt uốn nan hoa trong kính ngoài chớp bằng gỗ lim, tay nắm quả bàng bằng sứ...
Ngôi nhà rộng lắm bốn phòng lớn mỗi phòng 40-50 m vuông có cầu thang rộng, sân trước và sân sau, khu bếp và nhà tắm riêng, hai bể nước một cái đựng nước máy, một cái đựng nước mưa và vườn trồng hoa, cây ăn quả...
Ông tôi có mười người con, năm người con gái đã đi lấy chồng chỉ còn bốn người con trai (một chú đã hy sinh) ở trong ngôi nhà đó. Chúng tôi ngày bé tuy rất nghịch nhưng cũng được dạy dỗ rất nghiêm chỉnh, ông tôi là người cổ tính mặc dù làm cho Pháp nhưng lại rất An nam và phong kiến.
Ông tôi ăn với nhà tôi vì bố tôi là con trưởng, trong bữa ăn nhiều khi chúng tôi mất trật tự nên mẹ tôi cứ phải lấy cho ông tôi một mâm riêng để ông ăn. Mặc dù vậy trước bữa ăn chúng tôi vẫn phải từng đứa ra mời ông ăn cơm rồi bố mẹ và các anh lúc đó mới được ăn, khi ăn xong trước khi đứng dậy phải xin phép mới được đứng lên.
Tôi còn nhớ dạo đó vào những ngày có giỗ nhà tôi đông lắm, tất cả các bác các cô đã đi lấy chồng đều về nhà tôi từ hôm trước để chuẩn bị sáng hôm sau nấu cỗ. Những hình ảnh các bác các cô tôi cho đến bây giờ tôi vẫn không quên, nói thật bây giờ nhìn những cô gái để mà so sánh chỉ thấy buồn và hổ thẹn.
Tôi có hai người bác và ba người cô, phải nói là các bác các cô mỗi khi về là cả nhà rộn ràng hẳn lên. Họ nấu cỗ rất giỏi, mỗi người đảm nhiệm một món rất ngon và chuẩn đúng cỗ ngày xưa.
Nhiều khi tôi hay lắng nghe và để ý những cung cách của họ, các bác các cô tôi nói chuyện rất ý tứ, nhẹ nhàng và khẽ, họ ăn uống rất chậm và đúng kiểu thí dụ như ăn chuối bao giờ cũng bẻ làm đôi chứ không bao giờ bóc ăn cả quả. Khi nhai luôn mím miệng và có ý che để khỏi ai nhìn thấy...
Khi nói năng thưa gửi bao giờ cũng có chữ “ạ” ở cuối câu cũng như rất lễ phép và từ tốn có ngôi thứ, họ không bao giờ hỏi hay trả lời trống không và nói những câu cụt.
Khi ngồi ăn họ cũng ngồi rất ý tứ và kín đáo chứ không như phụ nữ thời bây giờ. Họ ăn uống rất ý tứ và luôn có ý chờ người khác cũng như quan tâm đến người lớn tuổi bề trên...
Phải nói rằng với thời đại tiên tiến bây giờ người phụ nữ rất mạnh mẽ và xông xáo nhưng để nói về cách thức và nề nếp như ngày xưa thì có lẽ mười phần bây giờ chỉ còn ba.
Nhiều lúc nghĩ lại cái thời ấy tôi lại thấy chạnh lòng và hơi buồn, thật là đáng tiếc.
Tuệ Phong.
Ảnh St.